Αντιβίωση στην Οδοντιατρική. Πότε και πως?

Είναι αδιαμφισβήτητη  η αξία των αντιβιοτικών (αντιμικροβιακών) φαρμάκων στην οδοντιατρική αλλά και στην ιατρική γενικότερα. Η ανακάλυψη από τον Alexander Fleming το 1928 της πενικιλίνης , προκάλεσε μια πραγματική επανάσταση στον χώρο της ιατρικής με αποτέλεσμα να σωθούν εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές που μέχρι τότε χάνονταν από μολύνσεις απλών τραυμάτων ή πληγών.

Όμως από την αρχή της ανακάλυψης των αντιβιοτικών έγινε κατανοητό ότι η χρήση τους πρέπει να γίνεται με σύνεση , μάλιστα ο ίδιος ο Fleming προειδοποιούσε ότι η αλόγιστη χρήση  των αντιβιοτικών θα οδηγήσει σε ανθεκτικότερα στελέχη των μικροοργανισμών.

 

 

Δηλαδή με απλά λόγια τα μικρόβια με την πάροδο του χρόνου μέσω της φυσικής επιλογής «συνηθίζουν» ένα φάρμακο καθιστώντας το  αναποτελεσματικό. Με τη σειρά τους οι επιστήμονες πρέπει να ανακαλύψουν πιο ισχυρά φάρμακα για να καταπολεμήσουν τα ανθεκτικότερα μικρόβια και ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Αυτή η αέναη μάχη συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Νέες γενιές ανθεκτικών μικροβίων απαιτούν ισχυρότερα αντιβιοτικά που με τη σειρά τους παράγουν ισχυρότερα μικρόβια κ.ο.κ.

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αναφερθεί στην θέση των αντιβιοτικών φαρμάκων στον χώρο της οδοντιατρικής , να αναδείξει τη χρησιμότητα τους αλλά και να τονίσει τα λάθη που γίνονται συχνά με τη λάθος χρήση των αντιβιοτικών στην καθημερινή οδοντιατρική πράξη.

 

Ποια είναι η θέση των αντιβιοτικών στη σημερινή οδοντιατρική?

 

Πριν απαντήσουμε στο ανωτέρω ερώτημα πρέπει να κατανοήσουμε κάτι σημαντικό :

Οι περισσότερες βασικές βλάβες στο στόμα μας προκαλούνται από τη δράση των μικροβίων , όπως =

- Η τερηδόνα (τρύπες στα δόντια)

- Το οδοντικό απόστημα (το απόστημα που οφείλεται σε ένα χαλασμένο - νεκρωμένο δόντι)

- Το περιοδοντικό απόστημα (το απόστημα που οφείλεται σε βλάβη των περιοδοντικών ιστών)  

- Η ουλίτιδα (κόκκινα , αιματηρά , πρησμένα ούλα)

- Η περιοδοντίτιδα (υφίζηση του οστού των γνάθων , κινητικότητα των δοντιών)

- Η περιστεφανίτιδα (η φλεγμονή του φρονιμίτη).

 

 

 

Ας αναλύσουμε ένα παράδειγμα όπως η τερηδόνα  = Δεν οφείλεται στα γλυκά (όπως συχνά αναφέρουμε στα παιδιά για να αποτρέπουμε την υπερκατανάλωση τους). Απλώς τα γλυκά  , και συγκεκριμένα τα σάκχαρα , δρουν καταλυτικά επειδή είναι το αγαπημένο φαγητό των μικροβίων. Άρα η υπερκατανάλωση των γλυκών σε συνδυασμό με πλημμελή στοματική υγιεινή προκαλεί τον υπέρμετρο πολλαπλασιασμό των μικροβίων που με τη σειρά τους καταστρέφουν τους οδοντικούς ιστούς προκαλώντας τρύπες στα δόντια , γνωστές ως τερηδόνα.

 

 

 

 Οι πιο συχνές λοιπόν βλάβες στο στόμα μας οφείλονται στη δράση των μικροβίων.

Θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι τα μικρόβια είναι έτσι κι αλλιώς παρόντα στη στοματική κοιλότητα όλων των ανθρώπων. Δεν είναι όλα τα μικρόβια παθογόνα. Υπάρχει μια συμβιωτική σχέση ανάμεσα στα παθογόνα και μη μικρόβια και όλα μαζί συγκροτούν τη μικροβιακή χλωρίδα του στόματος όλων μας.

Το πρόβλημα προκύπτει όταν αυτή η χλωρίδα (για διάφορες αιτίες) διαταραχθεί και υπάρξει υπέρμετρη ανάπτυξη ενός , (ή πολλών) παθογόνων μικροβίων έναντι άλλων μη παθογόνων με αποτέλεσμα τις διάφορες παθήσεις που αναφέρθηκαν  ανωτέρω.  

Στην προηγούμενη μου πρόταση κρύβεται , κατά την άποψη μου , η ουσία του άρθρου αυτού = συγκεκριμένα αναφέρομαι στις ‘… διάφορες αιτίες …’ που οδηγούν στον υπέρμετρο πολλαπλασιασμό των έτσι κι αλλιώς παρόντων μικροβίων του στόματος.

Όλη μας λοιπόν ή προσπάθεια πρέπει να επικεντρώνεται στην εξάλειψη αυτών των αιτιών. Αυτό το επιτυγχάνουμε με διάφορους τρόπους. Ενδεικτικά αυτοί είναι =

- Η συχνή και σωστή στοματική υγιεινή (που απομακρύνει την οδοντική πλάκα από τα δόντια)

- Η μη υπερκατανάλωση σακχάρων (που αποτελούν το ιδανικό φαγητό των μικροβίων)

- Η απομάκρυνση της πέτρας (η πέτρα των δοντιών όπως και η οδοντική πλάκα είναι ιδανικά καταφύγια για τα μικρόβια) , μέσω του καθαρισμού των δοντιών στο ιατρείο

- Η απουσία θυλάκων στα ούλα των δοντιών (που καθιστούν αδύνατο τον καθαρισμό τους) μέσω της θεραπείας τους , δηλαδή η θεραπεία της ουλίτιδας και της περιοδοντίτιδας

- Η θεραπεία της τερηδόνας των δοντιών , οι εξαγωγές κατεστραμμένων δοντιών ή ριζών κ.α. και γενικά η εξάλειψη κάθε σημείου που μπορεί εκεί να παραμένουν υπολείμματα τροφής  και έτσι εκεί αναπτύσσονται ελεύθερα τα μικρόβια

- Η ενδοδοντική θεραπεία (η απονεύρωση) νεκρωμένων μη συμπτωματικών δοντιών γιατί αργά η γρήγορα θα προκαλέσουν απόστημα

 

Επανερχόμαστε λοιπόν στο ερώτημα που θέσαμε προηγουμένως : 

Ποια είναι η θέση των αντιβιοτικών στην σημερινή οδοντιατρική?

Απαντηση : Είναι σημαντική

Και αυτό γιατί όταν πρέπει μας βοηθούν αποτελεσματικά. Όπως =

  • Στα αποστήματα. Ο πιο σημαντικός τομέας που τα αντιβιοτικά έχουν βοηθήσει την οδοντιατρική. Όμως αναφέρομαι σε αποστήματα εκτεταμένα , και παραγωγικά. Που πονάνε. Και όχι σε αποστήματα μικρά που ο οργανισμός (με τη βοήθεια του οδοντιάτρου) μπορεί να τα αντιμετωπίσει.
  • Σε εμπύρετες μολύνσεις οδοντικής και όχι μόνο , αιτιολογίας
  • Σε περιπτώσεις προχωρημένης ουλίτιδας (πχ ελκονεκρωτικής) , ή περιοδοντίτιδας
  • Σε χειρουργικές εξαγωγές , ακρορριζεκτομες και γενικά επεμβάσεις που απαιτουν κρημνό και συρραφή 
  • Σε έντονες περιστεφανίτιδες
  • Σε περιπτώσεις ασθενών με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό , όπου η χημειοπροφύλαξη ζητείται από άλλες ιατρικές ειδικότητες κ.α.

 

Παραδείγματα αποστημάτων που δεν χρειάζονται αντιβίωση για την αντιμετώπιση τους

 

 

Παραδείγματα αποστημάτων που χρειάζονται αντιβίωση για την αντιμετώπιση τους

 

 

 

 

 

Ουλίτιδα που δεν χρειάζεται αντιβίωση 

 

 

 

Προχωρημένη ουλίτιδα που χρειάζεται αντιβίωση στην αντιμετώπιση της

 

 

 

 

 

 

 

 

Όμως με βάση όλων όσων αναλύσαμε είναι σημαντικό ο γιατρός να οριοθετήσει το λεπτό σημείο που τα αντιβιοτικά πραγματικά είναι χρήσιμα στην κάθε περίπτωση και η χρήση τους επιβεβλημένη και όχι περιττή.

Το αναφέρω αυτό επειδή ο ίδιος ο οργανισμός έχει τις δικές του άμυνες για να καταπολεμήσει τα μικρόβια. Τις περισσότερες φορές αυτό είναι αρκετό!

 Τα αντιβιοτικά λοιπόν έχουν θέση στην φαρέτρα του οδοντιάτρου αρκεί να χρησιμοποιούνται =

 

1. Όταν πρέπει = Το βασικότερο , όταν δηλαδή πραγματικά η φλεγμονή , το απόστημα , η μόλυνση έχει ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο όριο (διαφορετικό σε κάθε περίπτωση) και πρέπει να βοηθήσουμε τον οργανισμό να καταπολεμήσει την κατάσταση

 

2. Σωστή επιλογή αντιβιοτικού = Όλα τα αντιβιοτικά δεν είναι ίδια. Άλλα είναι ισχυρότερα άλλα λιγότερο ισχυρά. Άλλα είναι κατάλληλα για τη συγκεκριμένη πάθηση και άλλα για άλλη. Πρέπει λοιπόν να δώσουμε το κατάλληλο αντιβιοτικό για την κάθε περίπτωση

 

3. Όσο πρέπει ποσοτικά = Η δραστική ουσία πρέπει να δίδεται με σύνεση και όσο χρειάζεται. Όχι μεγάλη ποσότητα (1000mg αντί 500mg) επειδή έτσι σίγουρα θα πιάσουμε το μικρόβιο. H υπερκατανάλωση κάνει μακροπρόθεσμα κακό.

 

4. Όσο πρέπει χρονικά = Υπάρχει περίπτωση μια μόλυνση να μη χρειάζεται 7-10 μέρες αντιμετώπιση αλλά μόνο 3-5 μέρες. Τόσο θα δώσουμε. Όχι παραπάνω.  

 

Μύθοι και αλήθειες σχετικά με τη χρήση της αντιβίωσης στην οδοντιατρική

 

Η αντιβίωση είναι θεραπεία?

Υπάρχει η εντελώς λανθασμένη νοοτροπία ότι η αντιβίωση  είναι θεραπεία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η αντιβίωση δεν θεραπεύει! Απλά σταματά τα συμπτώματα. Και αυτό μόνο  παροδικά. Ποτέ δεν παίρνουμε απλά αντιβίωση. Πρέπει να συνοδεύεται η χρήση της  με τις κατάλληλες ενέργειες του οδοντιάτρου εξάλειψης της αιτίας που προκάλεσε το πρόβλημα (πχ η απονεύρωση ενός δοντιού που προκαλεί αποστήματα , η εξαγωγή ενός φρονιμίτη που προκαλεί συχνά υποτροπιάζουσες περιστεφανίτιδες κλπ).

 

Η αντιβίωση είναι παυσίπονο?

Πολύ συχνά με λύπη μου έρχομαι αντιμέτωπος με περιπτώσεις ασθενών που μου αναφέρουν όταν έρχονται για εξέταση στο ιατρείο = "Γιατρέ με πόναγε το δόντι και πήρα 1 -2 μέρες αντιβιοτικά". Περιττό να αναφέρω ότι η χρήση της αντιβίωσης σε αυτή την περίπτωση δεν κάνει απολύτως τίποτα. Η επέμβαση του οδοντιάτρου θα απαλλάξει τον ασθενή από τον πόνο και όχι το αντιβιοτικό. Το αντιβιοτικό δρα , όπου χρειάζεται , επικουρικά.

 

Έκανα εξαγωγή δοντιού , θα πάρω αντιβίωση?

Επίσης συχνή ερώτηση = "Δεν θα μου γράψετε αντιβίωση τώρα που έβγαλα το δόντι";  Όχι. Δεν παίρνουμε αντιβίωση στην πλειονότητα των εξαγωγών. Ένας φυσιολογικός οργανισμός  δεν το χρειάζεται. Εάν συντρέχουν άλλοι (ιατρικοί) λόγοι ή εάν η εξαγωγή είναι χειρουργική και κοπιώδης τότε επιτρέπεται (πάντα όμως με φειδώ).

 

Πήρα αντιβίωση ενώ δε χρειάζονταν , ε και? Φύλαγε τα ρούχα σου …

Υπάρχει η αντίληψη (δυστυχώς και από πολλούς γιατρούς) = καλύτερα να παρθεί αντιβίωση για να είμαστε σίγουροι παρά να τρέχουμε μετά.  Λάθος! Μπορεί να εξαλείψουμε το πρόβλημα που έτσι κι αλλιώς θα το ξεπερνούσε ο οργανισμός μόνος του αλλά μακροπρόθεσμα τα μικρόβια γίνονται ανθεκτικότερα. Άλλωστε δεν ξεχνάμε ότι το αντιβιοτικό φάρμακο πάει σε όλο τον οργανισμό και όχι μόνο στο στόμα.  Με το να υπερκαταναλώνουμε αντιβιοτικά λοιπόν ισχυροποιούμε τα μικρόβια. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει.  

Και έχουμε και τη θλιβερή πρωτιά (αναλογικά) , η Ελλάδα να κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών.

 

Αντιβίωση μέσω τηλεφώνου?

«Γιατρέ έχω πρηστεί και δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα. Θα πάρω αντιβίωση και θα έρθω σε 2-3 μέρες». Τυπική τηλεφωνική επικοινωνία. Λάθος.

Ακόμα και στην παρουσία αποστήματος κάτι θα κάνουμε = δεν ισχύει η ευρέως διαδεδομένη άποψη πως όταν υπάρχει απόστημα δεν μπορεί να κάνει τίποτα ο γιατρός (εκτός ίσως της εν θερμώ εξαγωγής που και αυτό δεν είναι απόλυτο τα τελευταία χρόνια). Πάντα μπορούμε να κάνουμε κάτι ξεκινώντας από το βασικότερο : ο προσδιορισμός της αιτίας. Επίσης : διάνοιξη αποστήματος , ενδοδοντική θεραπεία κ.α. Δεν χρειάζεται να αναφέρω ότι είναι λάθος το να δίδουμε αντιβιοτική αγωγή τηλεφωνικά. Η ακόμα περισσότερο οι ασθενείς με δική τους πρωτοβουλία να παίρνουν αντιβίωση χωρίς συνταγή γιατρού (επιρίπτουμε ευθύνη και στους φαρμακοποιούς που το επιτρέπουν αυτό).

 

 

 Συμπέρασμα

Αυτό που θα ήθελα να μείνει σαν συμπέρασμα αυτού του άρθρου είναι ότι η αντιβίωση πρέπει να δίδεται μόνο όταν συντρέχουν οι κατάλληλοι λόγοι γι’ αυτό. Η κατάλληλη αντιβίωση στην σωστή ποσότητα. Ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο.

Εάν συντρέχουν τα ανωτέρω τα αντιβιοτικά μαζί με τις ενέργειες του οδοντιάτρου , θα δώσουν ένα πολύτιμο χέρι βοήθειας στον οργανισμό να πολεμήσει και τελικά να εξαλείψει το κάθε πρόβλημα που προκάλεσε την ανάγκη να παρθούν αυτά τα φάρμακα.   

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παίρνουμε αντιβιοτικά φάρμακα από μόνοι μας. Ο γιατρός είναι εκείνος που θα διαγνώσει το πρόβλημα και την αιτία του , θα κάνει τις κατάλληλες ενέργειες ,  θα δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για την αντιμετώπιση του, και ενδεχομένως θα συστήσει τη  λήψη του κατάλληλου αντιβιοτικού φαρμάκου στην σωστή ποσότητα και για το σωστό χρονικό διάστημα.

Για μια ακόμα φορά κλείνουμε αυτό το άρθρο τονίζοντας την αξία της πρόληψης. Καλύτερα να προλαβαίνουμε καταστάσεις παρά εκ των υστέρων να προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα που θα ήταν πολύ εύκολο μέσω της οδοντιατρικής πρόληψης να μην εκδηλώνονταν καθόλου (διαβάστε περισσότερα εδώ)

 

 

 

Εάν έχετε οποιαδήποτε ερώτηση ή απορία ,

μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου.

Ευχαριστώ

Ε. Λ. Καστρίτης